Jezioro Dołgie Wielkie zostało utworzone przez działalność rzeźbotwórczą lodowca, który uformował ten zbiornik na kształt rynnowy, o długości 8,5 km, z głębokim dnem (nawet do 20 m głębokości). Powierzchnia akwenu wynosi 310 ha, a z powodu działalności wspomnianego lodowca, uformowały się tu moreny czołowe oraz wzniesienia, które momentami utrudniają dostęp do linii brzegowej.
Z racji położenia, jezioro charakteryzuje się bardzo czystą wodą, ponieważ w okolicy nie występują żadne ośrodki przemysłowe, a do jeziora nie są spuszczane ścieki. Dzięki temu w jeziorze licznie występują ryby wielu gatunków, osiągające duże rozmiary. Wędkarze upodobali sobie te wody na kameralny połów m.in. okoni, szczupaków, węgorzy i leszczy. Infrastruktura wędkarska jest co prawda uboga, bo pomosty dla wędkarzy są rzadko spotykane, niemniej bogactwo ryb rekompensuje te braki. Pasjonaci natury znajdą tu ciszę, spokój i możliwość obcowania z dziką przyrodą. Nie jest to jezioro, które zadowoli potrzebujących wygód turystów. Ścieżki piesze i rowerowe wokół jeziora nie należą do łatwych i wygodnych, ale umożliwiają bezpośredni kontakt z przyrodą, niezniszczoną ingerencją człowieka.