Elektrownia

Elektrownia Żydowo to elektrownia szczytowo-pompowa znajdująca się w Żydowie w powiecie koszalińskim, w województwie zachodniopomorskim. Pierwsze wzmianki o możliwości energetycznego wykorzystania dwóch naturalnych zbiorników wodnych, jakimi są jezioro Kamienne i Kwiecko, położone blisko siebie i mające znaczną różnicę poziomów lustra wody pochodzą z lat 30. XX w. Pierwsze rozwiązanie projektowe zakładało budowę elektrowni szczytowo-pompowej o mocy 45 MW, wyposażonej w dwie turbiny Francisa o mocy 22,5 MW każda i dwie pompy o mocy 16 MW każda. Realizację tego projektu uniemożliwiła II wojna światowa. W okresie powojennym pierwsze opracowanie wykonano w listopadzie 1957 r. jako założenia projektowe. Rozpatrywano 3 warianty mocy elektrowni: 50, 100 i 150 MW. Do realizacji wybrano wariant 3. i w 1958 r. przystąpiono do wykonania projektu wstępnego, który zakończono w grudniu 1960 r. Od 1961 r. rozpoczęto prace nad projektem technicznym elektrowni. Budowę elektrowni rozpoczęto w 1966 r. a zakończono w 1971 r. W ciągu sekundy na łopatki turbin kierowanych jest 240 metrów sześciennych wody, dzięki czemu elektrownia może osiągać moc 156 MW. W ciągu nocnej nadwyżki energii w sieci dwa turbozespoły odwracalne ponownie wpompowują trzy miliony metrów sześciennych wody do górnego zbiornika.

Połączenie obu jezior stanowi idealne ukształtowanie terenu pod budowę elektrowni, która wykorzystywałaby te walory przyrodnicze obu zbiorników wodnych. Warto wiedzieć, iż Jezioro Kamienno (górne) to bezodpływowe jezioro pochodzenia polodowcowego. Naturalny poziom lustra wody w tym jeziorze wynosił 160 m npm. Po wybudowaniu elektrowni waha się między 158 m npm (co stanowi minimalny poziom eksploatacyjny) a 162 m npm. Przy takich zmianach poziomu lustra wody zmieniają się również inne parametry jeziora. Powierzchnia przy maksymalnym poziomie wynosi 99 ha natomiast przy poziomie minimalnym - 78 ha. Ilość wody zawarta między poziomami maksymalnym i minimalnym to ponad 3,5 mln m³. Jest to woda wykorzystywana energetycznie. Przy pracy elektrowni pełną mocą poziom wody w górnym zbiorniku obniża się w tempie około 90 cm/godz., natomiast przy pompowaniu wody do góry wzrasta o około 50 cm/godz. Oczywiste, że takie codzienne wahania poziomu prowadzą do erozji brzegów pomimo sztucznego ich umocnienia i po pewnym okresie eksploatacji nastąpić musi konieczność ich naprawy.

Natomiast przez dolne jezioro Kwiecko przepływa rzeka Radew, która jest naturalnym regulatorem bilansu wodnego układu dwóch jezior i elektrowni. U wypływu Radwi z jeziora postawiono zaporę z regulowanym jazem. Przymykanie i otwieranie tego jazu umożliwia utrzymanie ściśle określonych poziomów wody w obu jeziorach. Od ilości wody w jeziorach zależy wielkość tzw. spadu czyli odległości (w pionie) między lustrami wody obydwu zbiorników, a to z kolei ma wpływ na wielkość oddawanej mocy przez generatory. Zimą ze względu na duże ruchy lustra wody i ciągłe mieszanie się ze sobą warstw cieplejszych jeziora nie zamarzają całkowicie. Lód przykrywa jedynie zachodnią część jeziora dolnego (za wyspą) oraz środkową część jeziora górnego.

Elektrownia składa się z kilku elementów: kanału derywacyjnego poprowadzonego z jeziora Kamienno o długości 1300 m. Kanał ma przekrój odwróconego trapezu. Jego początkowy odcinek biegnie w wykopie. Za mostem z szosą Polanów - Bobolice przerzuconym nad kanałem teren opada i woda płynie w nasypie. Przed komorą wlotową do rurociągów kanał się rozszerza, tworząc zbiornik wyrównujący wahania poziomu wody. Z kolei komora wlotowa to zespół urządzeń łączących kanał z rurociągami. Są tu zasuwy awaryjne, których zadaniem jest odcięcie w sytuacjach krytycznych dopływu wody na turbiny, a także zastawki remontowe, którymi zakrywa się rurociągi w trakcie remontów. Natomiast każdy z turbozespołów jest połączony ze zbiornikiem górnym elektrowni własnym rurociągiem dosyłowym o średnicy 5 m (dla porównania najwyższy dopuszczony przepisami do ruchu na drogach publicznych pojazd może mieć do 4 m wysokości). Dopływając do turbiny natrafia na wirnik, którym obraca, a wraz z nim kręci generatorem produkującym prąd elektryczny.

Elektrownia jest dostępna do zwiedzania. W ostatnich latach powstała miejsce parkingowe na trasie nr 205. Zostało ono ulokowane przy kanale Elektrowni szczytowo-pompowej w Żydowie. Jest to miejsce, gdzie swobodnie może zatrzymać się samochód osobowy oraz autobus. Znajdują się tam zadaszone ławki i stoły.