Muzeum Ziemi Wałeckiej

Muzeum mieści się w zabytkowym budynku pochodzącym z początków XIX wieku, postawionym przez radcę prawnego o nazwisku Dedlow. Był to budynek zaprojektowany w stylu neoklasycznym, z eleganckim portykiem zwieńczonym trójkątnym tympanonem w elewacji frontowej. Elewacje budynku były zdobione boniowaniem a kolumny kanelurowane, czyli zdobione pionowymi żłobieniami, miały wyraźnie zaznaczone entazis, czyli poszerzenie na 2/3 ich wysokości. Kolejne remonty zatarły nieco te zdobienia. Portyk został zastąpiony wysoką, gładką ścianką kolankową, kolumny straciły kanelurowanie, entazis jest słabo widoczne. Pokrycie dachowe zyskało natomiast po trzy wole oka po stronie północnej i południowej, doświetlające użytkowe poddasze. Po wojnie budynek został zasiedlony przez kilka rodzin przybyłych tu z kresów wschodnich. W latach siedemdziesiątych XX wieku zdecydowano o zmianie przeznaczenia budynku, remont rozpoczęto w 1978 roku. Niestety w trakcie prac uległa zawaleniu ściana wschodnia, pociągając za sobą znaczne fragmenty ścian bocznych.  Odbudowa została zakończona w roku 1982. Budynek, mimo pewnych uproszczeń i zastąpienia zabytkowej materii współczesną, zachował historyczny klimat sprzyjający jego obecnym funkcjom. Zwiedzających witają trzy kolumny jońskie ustawione na profilowanej kostką i półwałkiem bazie, zwieńczone wolutowym kapitelem. Obie boczne kolumny są wtopione w ściany, środkowa dzieli przestrzeń portyku dodając głębi głównemu wejściu. Do wnętrza prowadzą dwie pary wysokich prostokątnych drzwi zwieńczonych przeszkolonymi trójdzielnymi nadświetlami. Skrzydła drzwi są zdobne płycinami o nierównej wielkości, w formie prostokątów i kwadratów wypełnionych płasko rzeźbieniami w formie rombów ułożonych w szeregi. Podobne drzwi znajdują się wewnątrz na pierwszej kondygnacji. Piwnice muzealne w których mieszczą się sale wystaw czasowych mają ciekawy, nastrojowy klimat – ich podłoga jest wyłożona płytami klinkierowymi, większość ścian wymurowanych jest z naturalnego, obrobionego kamienia zaś strop podzielony jest na odcinki koszowymi gurtami.

Muzeum od początku swego istnienia prezentuje historię tego regionu. W muzealnych zasobach znajdują się zbiory dokumentujące: pradzieje ziemi wałeckiej, początki osadnictwa, powstanie i rozwój miast, rozwój polityczny i kulturalny od XVI do XVIII wieku, archiwalia dotyczące starostwa wałeckiego z XVII i XVIII, dokumenty obrazujące walkę o utrzymanie polskości po rozbiorach i germanizację od połowy XIX wieku do wybuchu II wojny światowej, budowę i przełamanie Wału Pomorskiego na Ziemi Wałeckiej oraz osadnictwo i odbudowę ze zniszczeń po wyzwoleniu, są też liczne pamiątki po kombatantach II wojny światowej, a ponadto artystyczne meble i wyroby rzemiosła artystycznego. Początkowo jednym z głównych tematów wystawy były walki o odzyskanie ziemi wałeckiej, obecnie historię wydarzeń wojennych i tematykę militarną prezentuje Skansen GWC - oddział MZW obejmujący między innymi fragmenty umocnień Wału Pomorskiego. W siedzibie głównej, jedna z wystaw stałych ukazuje eksponaty dokumentujące dzieje regionu od czasów prehistorycznych po wiek dwudziesty. Zwiedzający wędrując po zakamarkach wystawy  przenoszą się w czasie: są tu gabloty ze skamielinami znalezionymi w okolicach, w znacznej części przez Edwarda Noniewicza – wałeckiego kolekcjonera i poszukiwacza skamieniałości, są też znaleziska archeologiczne. Uwagę przyciąga piękna rekonstrukcja chaty rogownika, urządzona tak, jakby jej właściciel wyszedł tylko na chwilę. Tu odbywają się pokazy rogownictwa i lekcje muzealne dla dzieci i młodzieży. Ciekawe są też np.: kolekcje skrzyń cechowych i podróżnych,  drzewo genealogiczne rodu Wedlów-Tuczyńskich, czy porcelanowe zastawy i figurki, zwłaszcza para chińczyków poruszająca głowami, dłońmi i pokazującą języki. Z rzeźbą „Bonjuor papa”, przedstawiającą muszkietera witającego się z synkiem trzymanym na rękach przez mamę, związana jest ciekawa legenda – ponoć, jeśli ktoś dotknie ją niepostrzeżenie, ma zapewnione szczęście w życiu rodzinnym.

Przynajmniej raz w miesiącu w muzeum ma miejsce wernisaż nowej wystawy, z reguły jednocześnie prezentowane są przynajmniej dwie wystawy czasowe. Bogata jest też oferta edukacyjna muzeum, dla dzieci, młodzieży i grup zgłoszonych wcześniej organizowane są lekcje muzealne, warsztaty i pokazy najczęściej o tematyce średniowiecznej lub folklorystycznej. W muzeum odbywają się konferencje naukowe o tematyce historycznej, koncerty a w ogrodach muzealnych imprezy plenerowe o wątku historycznym. Co roku z okazji Europejskiej Nocy Muzeów, około 18 maja, muzeum otwiera swe podwoje w godzinach nocnych zapraszając widzów na bezpłatne zwiedzanie i liczne atrakcje dodatkowe.

Budynek główny nie jest przystosowany jeszcze do potrzeb osób niepełnosprawnych, jest to jednak przewidziane w planach remontowych.