Ruiny kaplicy św. Gertrudy

Na radzieckim cmentarzu, który jest ulokowany pomiędzy ulicami Odrzańską i Szczecińską odnajdziemy jedyny ślad późnogotyckiego zespołu szpitalno-kościelnego. Kaplica, która została wybudowana w XV wieku prawdopodobnie nie przetrwałyby do naszych czasów, gdyby nie interwencja w 1953 roku wojewódzkiego konserwatora zabytków.

Radziecki cmentarz wojenny został założony w latach 1950-1955. Na cmentarzu złożono prochy niemal 4000 żołnierzy radzieckich, którzy polegli w 1945 roku. Na terenie cmentarza zachowała się kaplica pod wezwaniem św. Gertrudy (w 1684 r. wezwanie zmieniono na św. Jana). Przyszpitalna kaplica przetrwała II wojnę światową, ale po 1945 roku, gdy podjęto decyzję o założeniu cmentarza wojennego, zadecydowano, że obiekt zostanie rozebrany. Działania te zostały wstrzymane dopiero w 1953 roku przez wojewódzkiego konserwatora zabytków. 07 listopada 1953 roku obiekt został wpisany na listę zabytków jako ruina trwała.

Kaplica została ufundowana w 1409 roku, prawdopodobnie obok niej znajdował się także dwór i dom zakonu joannitów (którego szczątki istniały prawdopodobnie jeszcze w XVII wieku). W połowie XVI wieku w kaplicy św. Gertrudy utworzono stodołę i stajnię, a w latach 1561–1562 szpital św. Gertrudy połączono ze szpitalem św. Ducha i przeniesiono do byłego klasztoru Augustianów. W 1683 roku obiekt został wyremontowany i poświęcony pod wezwaniem św. Jana.

W drugiej połowie XIX wieku zdecydowano się na przebudowę zachodniego szczytu, dodając neogotycką sygnaturkę i sterczyny.

Kaplica została zaprojektowana na planie prostokąta z trójbocznym zamknięciem chóru. Niegdyś w zabytku można było podziwiać sklepienie krzyżowo-żebrowe. Po pracach rozbiórkowych pozostały zachowane jedynie mury obwodowe kaplicy oraz zachodni szczyt z sygnaturką. Najwyższą część budowli stanowią zachodnia i południowa ściany kaplicy. We wnętrzu obiektu odnajdziemy nielicznie zachowane gotyckie polichromie przedstawiające motywy roślinne, a także fragmenty posadzki z wielobocznych płytek ceramicznych. Do początków wieku przy kaplicy funkcjonował cmentarz.

Zespół obiektów szpitalno-kościelnych, w skład których wchodziła kaplica mieścił się poza murami miasta i był przeznaczony dla pielgrzymów i podróżnych. Obecnie ruina mieści się przy zbiegu ulic Młyńskiej, Szczecińskiej i Odrzańskiej.