Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki

Głównym projektantem gmachu był berliński architekt Paul Kieschke, ale po jego śmierci w 1905 roku obiekt został dokończony przez Paula Lehmgrübnera. Budowa rozpoczęła się w 1906 roku, całość została oddana do użytku w 1911 roku. Architektura obiektu nawiązuje do północnoniemieckiego renesansu. W gmachu znajduje się pięć skrzydeł, dwa wewnętrzne dziedzińce i dwie wieże – jedna z nich zwieńczona jest rzeźbą marynarza.

Północna wieża, która jest nazywana także meteorologiczną jest wysoka na 75,8 metra. Na jej szczycie znajduje się iglica z różą wiatrów. Wieża południowa tzw. wieża z marynarzem jest wyższa o ponad 10 metrów i ma 86,6 metra.
Budynek został przeznaczony na urząd Rejencji Szczecińskiej. W części budynku znajdowały się służbowe mieszkania, a także biura Urzędu Morskiego, Agencji Lloyda, Policji Portowej i Urzędu Budownictwa Wodnego.

Budynek ocalał niemal nienaruszony podczas nalotów w okresie II wojny światowej. Wiele z pomieszczeń w urzędzie zachowało swój oryginalny wystrój. Przed głównym wejściem do Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego znajduje się portyk z kolumnami. Wejście zaprowadzi nas do głównego, najbardziej reprezentacyjnego holu, w którym odnajdziemy potężną kolumnę i ciekawie zdobione sklepienie. Na parterze znajduje się oryginalna posadzka, w całym budynku zachowała się historyczna stolarka drzwiowa. W niektórych pomieszczeniach – m.in. w gabinecie wojewody – zachowały się przedwojenne meble.

Ciekawe detale architektoniczne odnajdziemy w północnej części budynku, która kiedyś była zajmowana przez „morskie” instytucje, m.in. akcenty morskie na balustradzie klatki schodowej, alegoryczne głowy marynarzy i rybaków - to jedyne miejsce wewnątrz urzędu, w którym takie głowy występują, pozostałe rzeźby tego typu znajdziemy na zewnętrznej elewacji obiektu. Ponadto w sali pod marynarzem odnajdziemy kilkadziesiąt płaskorzeźb. Najprawdopodobniej były to zapasowe rzeźby, ale ich historia nigdy nie została całkowicie wyjaśniona.

Po 1945 roku gmach został zajęty przez polskie władze miejskie, na czele których stał pierwszy prezydent powojennego Szczecina, Piotr Zaremba. To on kazał 30 kwietnia na budynku wywiesić polską flagę. Po utworzeniu w gmachu urzędu podjęto decyzję o przemalowaniu ścian obiektu na „urzędowy” jednolity kolor. Od kilku lat trwają prace, które mają na celu przywrócenie oryginalnego wystroju ZUW-u. Odkryto i odnowiono m.in. imponującą kolumnę, która znajduje się w sali obsługi interesantów oraz ozdobne, niemieckie napisy, które przypominają o historycznych funkcjach gmachu.

W pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej przystań przy Wałach Chrobrego oraz budynki, które nad nią górowały miały tworzyć „morski Szczecin”. To właśnie w gmachu Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego odbywały się najważniejsze narady i zapadały najistotniejsze decyzje dotyczące odbudowy i funkcji portu, utworzenia polskiej floty: handlowej, przybrzeżnej i rybackiej.

Ciekawostką, która od lat pobudza wyobraźnię mieszkańców jest legenda o rzekomym zasypanym korytarzu w podziemiach urzędu, który miał prowadzić na drugą stronę Ody – oczywiście pod rzeką. W obiekcie odnajdziemy także tzw. „chruszczówkę” - skąd takie określenie? Od nazwiska sekretarza generalnego KPZR Nikity Chruszczowa, który w 1959 roku podczas wizyty w Szczecinie zamieszkał w południowej części gmachu.

Od 2011 roku – z okazji stulecia obiektu - gmach jest udostępniany turystom do zwiedzania. Dla turystów przygotowano trzy trasy. Pierwsza trasa prowadzi przez wieżę urzędu, to właśnie podczas tej wycieczki można zobaczyć panoramę z północnej wieży, obejrzeć „magazyn rzeźb”, o których wspomniano wyżej. Druga trasa przebiega przez najważniejsze pomieszczenia gmachu. Uczestnicy wycieczki mogą zobaczyć m.in. sale konferencyjne z zachowanym, ponad stuletnim wyposażeniem, salę Rycerską, w której jest oryginalny parkiet i strop przypominający plastry miodu oraz gabinet wojewody. Zwiedzający wejdą także do sejfu byłej hali kasy rządowej. Ostatnia z tras prowadzi przez podziemia budynku. Uczestnicy wycieczek mają okazję zobaczyć schrony, które powstały w okresie zimnej wojny, urządzenia służące do wentylacji i fundamenty wież, które znajdują się ok. 14 metrów pod poziomem wejścia do urzędu.

Wycieczki oprowadzane są od poniedziałku do piątku w godzinach 7:30 -15:30. Każda z tras trwa ok. 2 godzin. Aby wziąć udział w wycieczce należy się wcześniej zapisać na daną trasę, aby spacer był możliwy konieczne jest zebranie min. 10 osób. Wycieczki są bezpłatne.

Budynek Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego został wpisany na wojewódzką listę zabytków w marcu 1985 roku.