Krużganek Mariacki

Krużganek przy ul. Mariackiej jest jedyną pozostałością po istniejącej tu niegdyś kolegiacie Mariackiej. Niegdyś składała się ona z czterech skrzydeł, ale do współczesnych czasów przetrwało tylko skrzydło wschodnie. Krużganek pochodzi z ok. 1330 roku i przylegał do północnej nawy kościoła. Do 1558 roku obiekt otaczał wewnętrzny dziedziniec kanonii i pełnił rolę wirydarza-ogrodu.

Do naszych czasów przetrwało tylko skrzydło wschodnie, które na przestrzeni wieków było wielokrotnie przebudowywane. W piwnicy, do której było wejście od strony kościoła znajdowała się krypta grzebalna, w której pochowany został m.in. malarz Kote. Najdłuższe, północne skrzydło zostało wyburzone w 1833 roku, południowe spłonęło podczas oblężenia w 1677 roku, zaś zachodnie wyburzono pomiędzy 1544 a 1550 rokiem.

W 1562 roku północne i wschodnie zostało przystosowane do potrzeb Pedagogium. W północnym utworzono małe audytorium i przedsionek, pokój prowadzący do biblioteki, pokoje uczniowskie. We wschodnim skrzydle od północnego wejścia można było dostać się do biblioteki i pomieszczeń w skrzydle północnym.

W 1667 roku Pedagogium przekształcono w szkołę średnią nazwaną”Królewskie Gimnazjum Karolińskie”. Dziesięć lat później podczas oblężenia obiekt został spalony – jego odbudowa ciągnęła się aż do 1701 roku. W 1716 roku reaktywowana w murach skrzydeł gimnazjum. W XVIII wieku obiekt kilkakrotnie przebudowano, zmieniono rozkład pomieszczeń, usunięto stare trumny ze skrzydła wschodniego.

W 1805 roku gimnazjum mieszczące się przy ul. Mariackiej zostało połączone z miejskim gimnazjum. Jeszcze w XIX wieku obydwa skrzydła służyły potrzebom połączonej szkoły. W 1813 roku podczas oblężenia Szczecina we wschodnim skrzydle złożono zbiory biblioteczne w obawie przed zniszczeniem. W 1833 roku wyburzono północne skrzydło – były nawet plany wybudowania w jego miejscu powozowni, stajni i warsztatów krawieckich, ale nigdy nie doszły one do skutku. W latach 1869 – 1915 we wschodnim skrzydle umieszczono klasy tzw. „Vorschule” Królewskiego Gimnazjum Mariackiego, które zostało wybudowane na miejscu kościoła Mariackiego.

Obecnie jedyne skrzydło po kolegiacie Mariackiej jest zajmowane przez biuro Towarzystwa Budownictwa Społecznego „Prawobrzeże”. Obiekt został wpisany na wojewódzką listę zabytków w czerwcu 1954 roku.